Milli dövlətlər nisbətən yaxınlarda yaranıb. “Millət” anlayışı kapitalist sistemindən ayrılmazdır. Və bunun bir neçə səbəbi var.
Ən mühüm səbəb formalaşmaqda olan milli kapital üçün ümumi bazara ehtiyacdır. İstehsal və bölgü, eləcə də ticarət sahəsində feodal qalıqları yeni sosial təbəqəyə - burjuaziyaya mane olurdu. Çoxsaylı krallıqların, knyazlıqların gömrük rüsumları vahid bazarın inkişafına imkan vermədi, həm də istehsalı ləngitdi.
Feodalizm ayrı-ayrı müstəqil dövlətlərə parçalanma ilə səciyyələnir, bunun əsasını hər şeyin və ya demək olar ki, hər şeyin yerli və sənətkarlıq üsulu ilə istehsal olunduğu yaşayış təsərrüfatı təşkil edirdi. Belə istehsalda artıq məhsul korvee və qutrent şəklində yerli feodala yığılır və demək olar ki, tamamilə onun tərəfindən istehlak edilirdi.
Kapitalizm, feodalizmdən fərqli olaraq, genişlənmiş təkrar istehsalı və kapitalın onu müşayiət edən yığılmasını vurğulayırdı. Dünya tarixində xalqlar kapitalizm dövründə formalaşmışdır. İnsanların icmalarının birləşməsi üçün ilkin şərtlər kapitalizmdən əvvəl də ortaq mədəniyyət və dil şəklində mövcud olsa da, onların möhkəm maddi əsası - iqtisadi əsası yox idi.
Kapitalist inkişaf yolu parçalanmış Almaniya, İtaliya, İsveçrəni birləşdirdi. Öz maraqları əsasında millətlər yaratdı. Yalnız bu yolla vahid bazar əldə oluna bilər, istehsal və işçi qüvvəsi birləşdirilə bilərdi. Önəmli olan isə ilk növbədə dövlətdaxili birliyini dərk edən, beynəlxalq səviyyədə sinfi birliyi dərk etməyən siyasi millət yaratmaqdır.
Belə bir əsas üstqurumda “qan-torpaq birliyi”, “iman birliyi”, “dil və mədəniyyət birliyi” formasında öz əksini tapmışdır. Bu da müvafiq siyasi rejimlərin yaranmasına səbəb oldu, millətçiliyi doğurdu.
Bəs millətləri burjua ixtirası kimi rədd etməyə dəyərmi? Xeyr. marksistlər heç vaxt müəyyən millətlərin mövcudluğunu şübhə altına almayıblar, əgər bütün ilkin şərtlər vardırsa. Bu gün millət faktdır, amma nəzərə almaq lazımdır ki, indi hər cür zəhmətkeşlərin beynəlxalq birliyi məsələsini gündəmə gətirmək lazımdır. Çünki müxtəlif ölkələrin proletarlarının konkret bir ölkə daxilindəki burjuaziya və proletariatın nümayəndələrindən daha çox ortaq cəhətləri var. Gələcəkdə dünya xalqlar arasında dostluq və onların ümumi, bərabər inkişafı əsasında qurulacaqdır.
Ədalət Abdinov
0 Комментарии