-Mən də cavab verdim ki, elinən gələn vay toy
bayramdır. Yəni ki, özün bilirsən hal-hazırda əlinin qabarıyla, alnının təriylə,
bir söznən halal zəhmətiylə yaşayan insanların işinin necə getdiyini. Bu sözdən
sonra onun günəşin yandırıcı şüaları qarışıq, mövcud qurluşun ən xırda
ehtiyacları içərisində boğularaq qaralmış sürətinin bir azda qaraldığını
gördüm.
Onu dərindən tanımasam da haqqında bəzi şeylər
eşitmişdim. Sovet höküməti dağılandan sonra, əlinə qara-qura yollarla güclü
imkanlar keçmiş, sonrada qafil gəldiyi kimi, qafildə gedən, getməsi oyana, hətta
bunu küllü miqdarda borca salmışdı.
Onun bu halını görüb, bir balaca da olsa belə ona
sosializm dövrü yaşadığı, müəyyən dərəcədə xoş günləri xatırlaması, həm də bu
insanın bir yaşlı insan kimi keçdiyi həyat yolunda sosializm demokratiyasına,
yaxudda bu dırnaq arası burja demokratiyasına necə münasibət bəslədiyini bilmək
üçün sual verdim:
-Ağsaqqal de görüm Sovet hökümətinə daha çox
üstünlük verirsən, yoxsa bu dövrə. O dövrdə özünü yaxşı hiss edirdin, yoxsa bu
dövrdə?
O, bir balaca fikrə gedərək dedi:
Oğlum mənim bu şeyləri izah etməyə elmnən gücüm
çatmasada, etirazın yoxdursa elə düşünə bildiyim tərzdə cavab verim?
Əlbəttə ay ağsaqqal etirazım yoxdur. Əksinə sizin
xalqın sadə dilində verəcəyiniz cavabdan mənə çatacaq həqiqət lazımdır. Yoxsa
bu burja məmurlarının, burja ideoloqlarının bərli-bəzəkli, nəticəsi bəhrəsiz
yalandan başqa bir şey olmayan sözlərindən onsuzda bezmişik. O, gülümsəyərək
söhbətinə başladı:
- Oğul biz Ermənistanda doğulub böyümüşük.
Doğsanıncı illər idi. Sovet hökümətinin dağılan vaxtları idi. Biz məcburən
evimizdən, eşiyimizdən çıxası olduq. Bir neçə qohum, qonşu maşın kiralayıb,
evimizdən vacib olan şeylərdən götürüb köçdük. Demək olar ki, hamımız arvadlı
uşaqlı bu maşının kuzosunda yola düzəldik. Mal heyvan nəyimiz var idi, orda
buraxası olduq. Oğul, bozdar adlı iri bir itim var idi. Birdə gördüm zəncirin
qırıb arxamca gəlir. Sözün düzü qeyrətimə sığışdıra bilmədim. Maşını saxladıb,
xahiş, minnət onu bir təhər maşına mindirdim. Biz o, vaxtı Azərbaycana deyil,
Rusiyanın Kirasnador deyilən vilayətinə gedəsi olduq. Məskunlaşdığımız yerdə,
bizi əhatə edən qonum, qonşuda olan itlərin hamısı, bu çibuş dediyimiz balaca
sort itlərdən idi. Hərdən bu çibuşlar mənim bozdarımı küçədə, bacada görəndə,
quyruqlarını bulay-bulaya, irəli, geri qaçaraq onun üstünə cumardılar. Bozdar
yazıqda biz tərəflərdə belə itlər görmədiyi üçün bir növü onlara təəccüblə
baxardı. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, yazıq bozdar, öz-özünə fikirləşir, mən
hara düşmüşəm. Sözün düzü o vaxtlar mən bozdarı bir o qədər də başa düşə
bilmirdim. Amma illər keçdikcə, yaşa dolduqca, gördüklərimi, eşitdiklərimi,
yaxşı yaman analiz etdikcə görürəm ki, bu xalqın qanını soran üzdən iraq məmurlara,
artıq “müəllim” adı almış yekə qarın alverçilərə, bir sözlə bu xalqın qanının,
canının bahasına təm-təraq içərisində yaşayan, bu dünyaya mədəsinin gözüylə
baxan, üzdən iraq harınları görəndə, özümü bozdara, onları isə quyruqlarını
bulaya-bulaya irəli, geri qaçan çibuşlara oxşadıram, ay oğul deyib üzümə baxdı.
Bütün bu iyrənclikləri müəyyən qədər olduğu kimi nəql
edən ağsaqqal, bu iyrənc ziddiyyətlərin hardan, nədən yarandığını bilmədiyi
üçün zəmanəni günahlandırırdı. Əgər o, dünən yaşadığı sosializmin yəni insanın
insan tərəfindən istismarını qəti sürətdə ləğv edən, insan azadlığını maddi və
mənəvi dəyərlər üzərində quran qurluşla, bu gün insanın insan tərəfindən
istismarını dövlət qanununa çevirən, insan azadlığını maddi və mənəvi dəyərlərlə
boğan burjuaziyanın fərqini elmi sürətdə bilsəydi yəyqin ki, zəmanəni deyil, dünən
yaşadığı azadlığı bu günkü köləliyə qurban verdiyi üçün özünü günahlandırardı.
Vüsal Həsənoğlu
0 Комментарии