Qloballaşma ilə beynəlmiləlçilik arasındakı fərq nədir? Suala cavab verməzdən əvvəl beynəlmiləlçilik ilə qloballaşmanın ayrı ayrılıqda nə olduğunu başa düşməliyik.
Beynəlmiləlçilik müxtəlif millətlərdən və irqlərdən olan işçilərin, zəhmətkeş insanların psixologiyasında, ideologiyasında və sosial praktikasında təzahür edən maraq və həmrəylik birliyidir. Müxtəlif ölkələrin fəhlə sinfinin ümumi mövqeyini və mənafelərini, onun mübarizəsinin son məqsədini ifadə edən beynəlmiləlçilik ictimai inkişafın proletar məzmunu ilə milli formasının vəhdətini təmin edir, bütün xalqların milli və beynəlmiləl maraqlarının həyata keçirilməsinin əsas şərtidir.
Beynəlmiləlçilik prinsipləri beynəlxalq burjuaziyaya qarşı mübarizədə müxtəlif ölkələrin zəhmətkeşlərinin qarşılıqlı dəstəyini və əməkdaşlığını, bütün xalqların bərabər hüququnun tanınmasını və bir xalqın digər millətin hər hansı zülmünə dözümsüzlüyünü, beynəlxalq və milli maraqların birləşməsini nəzərdə tutur. Buna görə də beynəlmiləlçilik burjua millətçiliyinə, böyük dövlət şovinizminə, eləcə də irqçilik və müstəmləkəçilik ideologiyasına qarşı çıxır. O, bitərəflik adı altında milli və siyasi bərabərsizlik, imperialist hökmranlıq və zülm münasibətlərini gizlədən kosmopolitizmə kökündən qarşı çıxır.
Proletar beynəlmiləlçiliyi ideyası ilk dəfə nəzəri cəhətdən K.Marks və F.Engels tərəfindən əsaslandırılmışdır. Beynəlxalq fəhlə və kommunist hərəkatının mübarizə şüarına çevrilən məşhur “Bütün ölkələrin proletarları, birləşin!” çağırışında ifadə olundu. V. İ. Lenin proletar beynəlmiləlçiliyini səciyyələndirərək, onu fəhlə sinfinin ideologiyası və siyasəti, burjua millətçiliyi ideologiyasının bilavasitə əksi olan milli məsələyə dair dünyagörüşü adlandırdı.
Qloballaşma dünya miqyasında iqtisadi, siyasi və mədəni inteqrasiya və birləşmə prosesidir (inteqrasiya siyasi, iqtisadi, dövlət və ictimai strukturların region, ölkə, dünya daxilində konsolidasiyası və birləşməsi; birləşmə vahidliyə, vahid formaya can atmaqdır). Bunun əsas nəticəsi qlobal əmək bölgüsü, kapitalın, əmək, istehsal resurslarının miqrasiyası, qanunvericiliyin standartlaşdırılması, iqtisadi və texnoloji proseslər, eləcə də müxtəlif ölkələrin mədəniyyətlərinin yaxınlaşması və qarışmasıdır. Bu, sistemli xarakter daşıyan obyektiv prosesdir, yəni cəmiyyətin bütün sahələrini əhatə edir.
Qloballaşma nəticəsində dünya bütün subyektlərindən daha çox bağlı və daha çox asılı vəziyyətə düşür. Bir qrup dövlət üçün ümumi olan problemlərin sayında artım, eləcə də inteqrasiya subyektlərinin sayı və növlərinin genişlənməsi müşahidə olunur.
Gəlin, təhlilə beynəlmiləlçilikdən və qloballaşmadan kimin faydalandığını müəyyən etməklə başlayaq. Yuxarıdakı tərifdən bizə aydın olur ki, beynəlmiləlçilik ideyası ayrı-ayrı şəxslərin istismarını və sərvətini nəzərdə tutmadığından, beynəlmiləlçilik yalnız fəhlələr üçün faydalıdır, əksinə, proletariatı hakim sinfə qarşı mübarizəyə yönəldir. Beynəlxalq qələbə fəhlə sinfinin qələbəsidir. Proletar beynəlmiləlçiliyi bayrağı altında Böyük Oktyabr Sosialist İnqilabı qalib gəldi, ilk sosialist dövlətinin mövqeləri möhkəmləndi, dünya sosialist sistemi yarandı, sosialist dövlətlərinin birliyi gücləndi, beynəlxalq kommunist və fəhlə hərəkatı inkişaf etdi. İlk sosialist dövlətinin timsalında biz beynəlmiləlliyin əsl mahiyyətini, fəhlə kütlələrinin azadlığını və zorakılıq, istismar və müharibələr olmadan yeni dünyanın qurulmasını görə bilərik. Beynəlxalq opponentlər, onların mübarizəsi və faydaları da aydın görünür.
Bəs, qloballaşmadan kimə xeyir gəlir? Kapitalın himayəsi altında mövcud qloballaşma modeli aşağıdakılara gətirib çıxarır:
- “qızıl milyard” və “üçüncü dünya” ölkələrində gəlir, istehlak, səhiyyə, təhsildə artan uçurum.
- transmilli korporasiyaların aşağı ixtisaslı işçiləri üçün qəbuledilməz şərtlər;
- kütləvi pop mədəniyyətinin üstünlüyü, azad yaradıcılığın sıxışdırılması, “ağılların standartlaşdırılması”;
- istehlakçıların təbiətə münasibəti, ekoloji problemlərdən “yan keçmək” cəhdi, çirkli məhsulların “üçüncü dünya” ölkələrinə ixracı;
- kapitalın bütün dünyada getdikcə daha da genişlənməsi məqsədilə neoliberal ideologiyanın hökmranlığı, “qızıl milyard”ın iştirakçısı olmayan ölkələrdən “inkişaf etmiş ölkələrin” xammal əlavələrinin formalaşması və s.
Böyük maliyyə-sənaye kompleksləri bu prosesi aparan və onunla maraqlanan Qərbi Avropanın, Şimali Amerikanın, Avstraliyanın, Yaponiyanın inkişaf etmiş ölkələri qloballaşmadan bəhrələnirlər. Qloballaşma prosesində yaranan problemlərin həlli ilə çoxsaylı beynəlxalq güc qurumları məşğul olur: Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropa İttifaqı Ümumdünya Ticarət Təşkilatı, Beynəlxalq Valyuta Fondu. Məhz dünya ölkələrinin iqtisadiyyatlarının və sosial həyatının rəvan birləşməsi naminə Amerika həyat tərzini və Amerika qanunlarını yaymaq üçün səylər göstərilir.
Bununla belə, iqtisadiyyatların qarşılıqlı əlaqəsi iqtisadi qeyri-sabitliyin səbəbi olur, çünki bir ölkədə böhran dərhal digər ölkələrin vəziyyətinə mənfi təsir göstərir.
Qloballaşmadan zəif inkişaf etmiş ölkələr uduzur. Onların malları rəqabətsiz olur. Şəhərlərdə işsizlik artır, torpaqdan istifadənin və kənd təsərrüfatı texnologiyasının geridə qalması səbəbindən kənd təsərrüfatı məhv edilir, kəndlilər şəhərlərə köçür, orada işsizlər ordusuna qoşulur, gecəqondular təşkil edir. Kənd icmalarının dağıdılması adi həyat tərzinin, çoxəsrlik ənənələrin məhvinə gətirib çıxarır ki, bu da əhalinin lümpenizasiyasına, cəmiyyətin kasıblara və varlılara kəskin bölünməsinə səbəb olur. Bu, ölkələrdə davamlı sosial və siyasi qeyri-sabitlik yaradaraq etiraz potensialı yaradır.
Qloballaşma inkişaf etməmiş ölkələrin zəngin və uğurlu ölkələrdən geridə qalmasının getdikcə artmasına səbəb olur. Geridə qalmış dövlətlər daha firavan hissə üçün sosial, siyasi, iqtisadi, hərbi çağırışlar mənbəyinə çevrilir. Bütün bunlar zəhmətkeşləri azad etmir və onların əsas problemlərini aradan qaldırmır, əksinə getdikcə daha çox insanı köləliyə sürükləyir, insanın insan tərəfindən istismarını artırır və bundan burjuaziya faydalanır. Burjuaziya "xoş niyyətlə" aldadaraq, proletariatın əl-qolunu bağlamaq üçün zəncir hazırlayır.
Qloballaşma imperialist qüvvələrin vahid dünya istehlak standartını tətbiq etmək və cəmiyyətdə iqtisadi bərabərsizliyi artırmaq planıdır. Beynəlmiləlçilik, hər şeydən əvvəl, insanları, millətləri və dövlətləri ümumi maraqlar və sülh istəkləri, müxtəlif ölkələrin sadə insanları arasında faydalı əməkdaşlıq əsasında birləşdirməyə çalışan ideologiyadır...
Ədalət Abdinov
0 Комментарии