80 il əvvəl, 1945-ci il avqustun 20-də İ.V.Stalinin əmri ilə SSRİ-də uranın atom enerjisindən istifadə üzrə işlərə rəhbərlik etmək üçün Xüsusi Çox Gizli Komitə yaradıldı.
20 avqust 1945-ci ildə Xirosima və Naqasakidə atom bombalarının partlamasından dərhal sonra SSRİ Dövlət Müdafiə Komitəsinin qərarı ilə uranın atom enerjisindən istifadə üzrə bütün işlərə, o cümlədən atom bombasının istehsalına rəhbərlik etmək üçün Dövlət Müdafiə Komitəsinin nəzdində xüsusi çox məxfi komitə yaradıldı.
Komitənin sədri SSRİ xalq daxili işlər komissarı Lavrenti Beriya təyin edildi, onun üzvləri Q. Malenkov, N. Voznesenski, B. Vannikov, A. Zavenyagin, fiziklər Pyotr Kapitsa və İqor Kurçatov idi. B.Vannikovun sədrliyi ilə həmçinin Texniki Şura yaradıldı, onun tərkibinə görkəmli alimlər İ.Voznesenski, A.İoffe, P.Kapitsa, İ.Kurçatov, Y. Xariton daxil edildi.
Eyni zamanda, bütün işləri əlaqələndirmək üçün SSRİ Xalq Komissarları Soveti yanında Birinci Baş İdarə yaradıldı. Sovet alimləri atom bombasının yaradılması üzrə elmi işi sürətləndirmək üçün ABŞ-da bu işin gedişatı ilə müntəzəm tanış olmaqda maraqlı idilər. Buna görə də İngiltərə və ABŞ-dakı sovet agentləri atom enerjisi ilə bağlı 286 məxfi elmi sənəd və məxfi nəşrlər əldə etdilər. Sovet rəhbərliyi nəyin bahasına olursa olsun ilk atom bombasının sınağını sürətləndirməyə çalışırdı və alimlər Amerika nüvə qurğusunun surətini çıxarmaq yolunu tutdular.
1946-cı ilə qədər Y. Xariton ilk sovet atom bombası üçün taktiki və texniki tapşırıq hazırlamışdı. Bu tapşırığı yerinə yetirmək üçün 1946-cı ildə hökumətin qərarı ilə KB-11 adı ilə ölkədə atom silahlarının hazırlanması və yaradılması üzrə ilk elmi tədqiqat mərkəzi yaradıldı.
1948-ci ilin yayında Çelyabinsk yaxınlığında ilk sənaye atom reaktorunun tikintisi başa çatdırıldı. Bir neçə ay sonra plutoniumun urandan ayrılması üçün radiokimyəvi zavod fəaliyyətə başladı. Bu iki müəssisənin işə salınması nüvə bombasının istehsalına və sınaqlarına başlamağa imkan verdi.
29 avqust 1949-cu ildə SSRİ-də ilk atom bombası Semipalatinsk nüvə poliqonunda partladıldı.
Cəmi 4 il sonra, 1953-cü il avqustun 20-də SSRİ-də hidrogen bombasının sınaqdan keçirilməsi ilə bağlı hökumət hesabatı verildi. Həmin vaxt TASS yazırdı: “Bu günlərdə Sovet İttifaqında hidrogen bombası növlərindən biri sınaq məqsədilə partladılıb”.
Tezliklə Atom Enerjisi Komissiyasının məsləhətçiləri prezident Duayt Eyzenhauerə məruzə etdilər ki, Sovet İttifaqı yeni silahların hazırlanmasında nəinki ABŞ-a çatdı, həm də elmi və texniki üstünlüyünü nümayiş etdirdi. Bu, böyük həcmli eksperimental cihaz deyil, daşınan hidrogen bombası idi.
Ədalət Abdinov
0 Комментарии