"İsveç sosializmi" adlı ifadədən tez-tez bizim (fəhlə sinfinin) düşmənləri ideyalarımıza qarşı mübarizə apararkən, kapitalın hakimiyyətini, xüsusi mülkiyyəti və başqalarının əməyinin istismarını müdafiə edərkən istifadə edirlər.
Belə hallarda bədnam “İsveç sosializmi”ni çuxurdan aş kimi çıxarırlar. Bizə bunu deyirlər:
"Ah, siz... hamınızın ağlında sinfi mübarizə var! Siz həmişə qayığı yelləməyə, milli birliyimizi məhv etməyə, xalqı iğtişaşlara sövq etməyə çalışırsınız! Ancaq İsveçə baxın! Onlarda çoxdan sosializm var. Heç bir gərginlik, sarsıntı olmadan! Onlar inqilablar təşkil etmədilər, kapitalın hakimiyyətini devirmədilər, proletariat diktaturasını qurmadılar, xüsusi mülkiyyəti ləğv etmədilər. Sakit, rəvan, bərabər, mədəni şəkildə sosializmə gəldilər! Kapitalistlər və fəhlələr bir-biri ilə vuruşmadılar, əksinə əməkdaşlıq etdilər, ölkənin rifahı naminə birlikdə çalışdılar, iqtisadiyyatı inkişaf etdirdilər. İndi isə orada hamı sevinir, heç kim incimir, hamı gülür, canavarlar da doyur, qoyunlar isə salamatdır! Belə də olmalıdır!"
Bu cür çıxışlarla düşmənlərimiz bizə nə aşılayır? Bizə aşılayırlar ki, sosialist inqilabı, proletariat diktaturası olmadan və xüsusi mülkiyyət ləğv edilmədən sosializmə gəlmək olar. Sosializmin kapitalistlərin hakimiyyəti altında və istehsal vasitələrində xüsusi mülkiyyətlə mümkün olduğunu sübut etməyə çalışırlar.
Dünya fəhlə sinfi sinfi mübarizədən əl çəkməli və bunun əvəzinə öz andlı düşmənləri olan kapitalistlər ilə “sinfi əməkdaşlığa” getməlidir. Onlar üçün itaətkarcasına işləmək, öz əməyindən istədikləri qədər onlara müqavimətsiz pulsuz verməlidir. Gec-tez zəhmətkeşlərin qayğısına qalıb, onlar üçün sosializm quracaqlarına ümid yaradırlar.
Bir sözlə - bizə kapitalistlər üçün nəyin çox sərfəli olduğunu, onların hakimiyyətini gücləndirəcək və burjua quruluşunu nəyin əbədiləşdirəcəyini dəqiq izah edirlər.
Bu yazıda “İsveç sosializmi” haqqında nağılların yalandan başqa bir şey olmadığını göstərəcəyəm. “İsveç sosializmi” sosialist inqilabı, proletariat diktaturası və xüsusi mülkiyyətin ləğvi olmadan necə əldə edilə biləcəyinə dair bir nümunə deyil. Tam əksinədir.
İsveç ona nümunədir ki, SOSİALİST İNQILABI, PROLETAR DİKTATURASI, BÜTÜN İSTEHSALIN VƏ GƏLİRLƏRİN BÖLÜŞDÜRÜLMƏSİNİN DÖVLƏT NƏZARƏTİ ALTINDA OLMADAN SOSİALİZM QURMAQ MÜMKÜN DEYİL.
Ölkəni dövlət hakimiyyətinin rıçaqları ilə imkan daxilində varlılar və kasıblar arasındakı fərqi azaltmağa, yoxsulların xeyrinə “gəliri yenidən bölüşdürməyə” çalışan az-çox mütərəqqi burjuaziya idarə etsə (təbii ki, bunu təmənnasız deyil, öz hesablamaları ilə edir, hətta sosialist sistemin tərəqqisinin qarşısını almaq naminə, əgər inqilabın qarşısını almaq üçün) daha yaxşı olar. Burjuaziya belə sosial siyasət yeritməyə can atsa, onun xoş niyyəti gec-tez kapitalizmin iqtisadi qanunları ilə darmadağın olacaq və iflasa uğrayacaq.
“İsveç sosializmi”nin mövcudluğunu sübut edən biz ilk növbədə İsveç hökumətinin həyata keçirdiyi sosial siyasətə, İsveç “rifah dövləti”nə mahiyyətini izah etməliyik.
Bəli, etiraf etməliyik – İsveçin sosial siyasəti, xüsusən bizim keçmiş sovet respublikaları ilə müqayisədə həqiqətən təsiredicidir.
İsveçin sosial siyasətinin ən yaxşısı, əlbəttə ki, ali təhsil sahəsidir.
Birincisi, İsveçdə pulsuz ali təhsil ölkədə ali təhsilin ümumi həcminin 80%-ni təşkil edir. Bundan əlavə, isveçli tələbələr bizim azərbaycanlı tələbələrin ən çılğın fantaziyalarında belə xəyal edə bilməyəcəyi təqaüd alırlar - ayda üç yüz avro (bu pul əsasən İsveçdə çox baha olan mənzil kirayəsinə sərf olunur). Bundan əlavə, tələbələr bütün təhsil müddəti ərzində - ayda beş yüz avroya qədər kredit götürə bilərlər. Kreditlər olduqca əlverişlidir, çox aşağı faiz dərəcəsi və çox böyük taksit planı (pensiyaya çıxana qədər).
İkincisi, ümumi gəliri minimum min avroya çatmayan hər ailə üçün dövlət bu minimuma qədər pul ödəyir.
Nəhayət, İsveçdə maksimum işsizlik müavinəti bizim pulumuzla (vergilərdən sonra) təxminən 1.700 manat təşkil edir. Amma işsizlik müavinəti ilə bu o qədər də sadə deyil. Sığorta Fondunun yalnız işini itirənədək ən azı bir il müntəzəm olaraq aylıq üzvlük haqqı ödəmiş üzvlərinin onu almaq hüququ vardır.
İsveçdə sığorta dərmanı var, onun həcmi əhəmiyyətlidir. Amma eyni zamanda sığorta pulsuz demək deyil. Tibbi xidmətlərin dəyərinin bir hissəsini sığorta ödəyir, digər hissəsini isə xəstə özü ödəməlidir. Məsələn, həkimə baş çəkmək üçün xəstə bizim pulumuzla 50 manata qədər ödəməlidir.
Doğum nisbətini artırmaq üçün on səkkiz yaşına çatmamış hər uşağa aylıq müavinət verilir - pulumuzla təxminən 1.600 manat. Bu yaxşıdır, amma pisi odur ki, uşaq bağçasının aylıq ödənişi müavinətin məbləğinə tam bərabərdir. Uşaq bağçaya gedirsə, bütün müavinət bunun üçün ödənilir.
Beləliklə, burada ümumilikdə İsveçin sosial siyasətinin nailiyyətləri var. Düzünü desəm, onlar kiçik deyil, xüsusən də ali təhsil sahəsində. Səmimi olaraq etiraf etməliyik - İsveç burjuaziyası həqiqətən kifayət qədər mütərəqqidir. Patoloji acgöz və tam cəzasız qalan Azərbaycan burjuaziyası ilə müqayisədə isveçlilər olduqca hörmətli görünürlər.
Lakin, İsveç sosial siyasətinin bu nailiyyətləri heç bir şəkildə Sovet İttifaqındakı sosial nailiyyətlərlə müqayisə edilə bilməz. Sovet İttifaqında, xatırladığımız kimi, müasir İsveçdən fərqli olaraq, tibb tamamilə pulsuz idi, İsveçdə isə xəstə öz cibindən həkim xidmətinə görə əlavə pul ödəməlidir.
Sovet İttifaqında ali təhsil tamamilə pulsuz idi. Bundan əlavə, təqaüd alan tələbələr yataqxanadan da elə cüzi pulla istifadə edirdilər ki, onu ciddi şəkildə pullu da adlandırmaq olmaz. Tələbə yeməkxanasında naharın da simvolik qiyməti var idi. Əminliklə demək olar ki, sovet dövləti tələbələrə nəinki pulsuz dərs deyirdi, onlara təqaüd verirdi, həm də öz vəsaiti hesabına onları yedizdirir, bütün təhsil müddətində mənzillə təmin edirdi.
Sovet İttifaqında uşaq bağçaları və körpələr evi da praktiki olaraq pulsuz idi. Bütün məktəbdənkənar təhsil tamamilə pulsuz idi - minlərlə müxtəlif dərnəklər, seksiyalar, studiyalar, incəsənət, musiqi və idman məktəbləri. İsveçdə vətəndaş belə bir şeyi xəyalına belə gətirə bilməz. Orada məktəbdənkənar təhsil tamamilə ödənişlidir və kifayət qədər bahadır.
Sovet İttifaqında işçilər pulsuz mənzil alırdılar. İsveçdə, müasir Azərbaycanda olduğu kimi, mənzil olduqca bahadır.
Gördüyümüz kimi, İsveçdə sosial siyasətin nailiyyətləri əhəmiyyətli olsa da, bu baxımdan Sovet İttifaqının nailiyyətləri ilə müqayisə oluna bilməz. İsveçdə bunlar bazar reallığına daxil edilmiş ayrı-ayrı elementlərdir. Sovet İttifaqında cəmiyyətin bütün həyatı bu prinsip üzərində qurulmuşdu.
Bundan əlavə, bu cür məhdud formada belə, İsveçin sosial siyasəti sonsuza qədər davam etdirilə bilməz və artıq aydındır ki, o, son illərini yaşayır.
Niyə? Çox sadə, çünki kapitalizmə ziddir.
Kasıb təbəqənin xeyrinə olan istənilən dövlət sosial siyasəti mahiyyətcə kapitalizmə qarşıdır, onun əsas prinsiplərinə ziddir.
Kapitalizmin prinsipi mənfəəti artırmaqdır. Sosial siyasət isə kapitalisti öz mənfəətini azaltmağa, mənfəətin bir hissəsindən kasıbların xeyrinə imtina etməyə məcbur edir.
Kapitalizmin prinsipi rəqabətdir. Ən güclüsü - rəqiblərini sıxışdıran, qalib gələn, fəth edən sağ qalır. Yəni yol varlınındı. Zəif, uduzan, məğlub, yəni kasıb - kənara çəkilməli, qalibə yol açmalıdır, ayaq altına düşməməlidir. Onun yeri altdadır. O, nə mərhəmətə, nə də köməyə layiqdir. Vay halına məğlub olanlar – kapitalist rəqabətinin qanunu budur.
Sosial siyasət isə bu prinsipin əksinə olaraq yoxsullara, yəni məğlublara kömək edir.
Ona görə də yoxsulların xeyrinə olan istənilən sosial siyasət kapitalist sistemində yad bir orqandır, ona tamamilə əks, üstəlik düşmənçilikdir. Axı dövlətin sosial siyasəti öz mahiyyətinə görə, həqiqətən də sosializmin elementidir. Sosializmlə kapitalizm bir-birinə uyğun gəlmir. Sosializmin belə bir elementi kapitalist sistemində peyda olanda nə baş verməlidir? Aydındır ki, onların arasında qarşıdurma başlayır. Bu qarşıdurma yalnız iki yolla başa çata bilər - ya sosializmin qələbəsi ilə, ya da kapitalizmin qələbəsi ilə. Ya kapitalın hakimiyyəti proletar inqilabı ilə məhv ediləcək, sonra sosializm bir elementdən sistemə çevriləcək, cəmiyyətin bütün sahələrini əhatə edəcək, onun bütün həyatının əsasına çevriləcək. Ya hakim kapital sosializmin düşmən elementini - sosial siyasəti heçə endirənə qədər getdikcə daha çox məhdudlaşdıracaq və sıxışdıracaq. Bundan sonra fəhlələr onlardan alınan sosial müavinətləri geri almaq üçün yenidən mübarizə aparmalı olacaqlar. Kapital yenə də fəhlələri aldatmaq və sosial partlayışın qarşısını almaq üçün əvvəllər götürülmüş müavinətlərin bir hissəsini geri qaytaracaq (yalnız bundan sonra onları yenidən azaltmaq, kəsmək, heçə endirmək üçün).
İndi İsveçdə baş verənlər budur. Uyğun olmayanı birləşdirmək, kapitalist iqtisadi sisteminə sosializm elementini daxil etmək cəhdi uğursuzluğa düçar oldu. İsveç çıxılmaz vəziyyətdə qalıb.
İsveç dövləti belə təsirli sosial siyasət aparmaq üçün vəsaiti haradan əldə edir? Nəyin hesabına tələbələri pulsuz öyrədə, onlara təqaüd verə, müavinət ödəyə, başqa sosial tədbirlər həyata keçirə bilər? Yalnız bir cavab var - o, bu vəsaitləri yalnız kapitalistlərin mənfəət vergilərindən ala bilər.
Beləliklə, İsveç hakimiyyəti belə bir siyasət apara bilmək üçün böyük vergilər qoyub. İsveçdə gəlir vergiləri yüzdə əllidən altmışa qədərdir!
Məsələ burasındadır ki, bəziləri hətta özlərini “solçu” və “sosialist” hesab edən İsveç dövlət məmurları geniş yayılmış sosial-islahatçı “gəlirlərin yenidən bölüşdürülməsi” nəzəriyyəsini qəbul edirlər. Onun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, guya istehsal üsulunu dəyişdirmədən, paylama rejimini dəyişmək mümkündür. Əvvəlki, kapitalist istehsal üsulunu, xüsusi mülkiyyəti və muzdlu əməyi buraxın, sonra isə dövlət üsullarından istifadə edərək “gəliri yenidən bölüşdürün” – varlılardan yüksək vergilər alın və bu vəsaitlərin bir hissəsini müavinət şəklində yoxsullara verin.
Lakin İsveç hakimiyyəti kapitalizm qanunlarının hələ də qüvvədə olduğunu nəzərə almayıb. İqtisadiyyat xüsusi mülkiyyət üzərində qurulubsa, maksimum mənfəət və rəqabət istəyi qalır.
İsveç “sosialist” hökmdarları kapitalizm qanunlarının dövlət tədbirləri ilə ləğv oluna biləcəyini təsəvvür edirdilər. Axırda nə oldu? Nəticədə bu cür vergilərə tab gətirə bilməyən kiçik və orta sahibkarların, demək olar ki, hamısı müflis oldu. Yalnız böyük kapital qaldı. Amma böyük kapital, təbii ki, həm də maksimum qazanc əldə etməyə çalışır. Buna görə də İsveç kapitalistləri belə yüksək vergilər ödəməmək üçün məhsulu ucuz işçi qüvvəsi olan ölkələrə ixrac etməyə başladılar. Bu, təbii ki, işsizliyin artmasına səbəb oldu. Bu gün İsveçdə rəsmi məlumatlara görə, işsizlik faizi yüksəlməkdədir. Gənclər arasında işsizlik xüsusilə yüksəkdir - iyirmi beş faiz. Buna görə də İsveç gəncləri arasında sərxoşluq və narkomaniya çiçəklənir, gənclər ləyaqəti alçaldır, cinayət yolu tutur, iş dalınca ölkəni tərk edirlər.
İsveç cəmiyyətində çoxdan səslər eşidilir ki, qətiyyətli addımlar atılmalıdır, buna son qoymaq, gənclərin deqradasiyasına, işsizliyin artmasına son qoymaq lazımdır. Onlar gənclərin işlə təmin olunmasını, iş yerlərinin açılmasını, istehsalın ölkəyə qaytarılmasını və s. tələb edirlər.
Bu məqsədlər üçün təklif olunan resept nədir? Yalnız bir resept var - vergiləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq. Amma bu edilsə – (və bu da ediləcək, çünki başqa çıxış yolu yoxdur) – o zaman İsveçin məşhur sosial siyasəti sona çatacaq. Çox yüksək vergilər olmayacaq - pulsuz təhsil, təqaüdlər və ya müavinətlər üçün pul olmayacaq.
Bu isə o deməkdir ki, “İsveç sosializmi” deyilən şeyə cəmi bir neçə il qalıb.
İstənilən ölkə İsveçin yolu ilə getsə - köhnə istehsal rejimini tərk etməyə və eyni zamanda paylanma rejimini dəyişdirməyə çalışarsa, belə çıxılmaz vəziyyətdə qalacaq. Bölüşdürmə üsulu istehsal üsulu ilə birbaşa bağlıdır. Ona görə də – paylama rejimini dəyişmək üçün istehsal üsulunu dəyişmək lazımdır. Xüsusi mülkiyyət ləğv edilsin və ictimai mülkiyyət əsasında vahid planlı iqtisadiyyat yaradılsın. Onda gəliri “yenidən bölüşdürməyə” ehtiyac qalmayacaq. İstehsal olunan bütün ehtiyatlar onsuz da heç bir “yenidən bölüşdürülmədən” işçilərə məxsus olacaq.
Əvəzində istehsal vasitələri kapitalistlərin əlində qalsa və sonra gəlir yoxsulların xeyrinə “yenidən bölüşdürülsə” – İsveçin indi düşdüyü eyni pis dairə qaçılmaz olaraq nəticələnəcəkdir. “Yenidən bölüşdürmə” yalnız yüksək vergilər hesabına mümkündür. Yüksək vergilər məhsulun başqa ölkələrə ixracına, istehsalın ixracı işsizliyə səbəb olur. İşsizlik əhalinin deqradasiyasına, sosial xəstəliklərin ağırlaşmasına, sosial partlayış təhlükəsinə gətirib çıxarır.
İstehsalın ölkəyə qaytarılması üçün vergiləri azaltmaq lazımdır. Vergilərin azaldılması sosial siyasətin ixtisarına, onun rədd edilməsinə gətirib çıxarır. Sonra təriflənmiş "İsveç sosializmi" sona çatır. Beləliklə, İsveçin guya sosializmə sosialist inqilabı, proletar diktaturası olmadan və xüsusi mülkiyyəti ləğv etmədən necə gələ biləcəyinə dair bir nümunə olduğu yalanını ifşa etdik. Hər şey tam əksinədir. İsveç sübutdur ki, inqilab, fəhlə sinfinin gücü və istehsal vasitələrinin ictimailəşməsi olmadan sosializmə gəlmək olmaz. “İsveç sosializmi”ndən danışanlar isə sadəcə olaraq, fəhlələri aldatmağa, onları döyüşməkdən çəkindirməyə, kapitalın gücünə güc qatmağa, soyğunçuluğu və istismarı davam etdirməyə çalışanlardır.
Ədalət Abdinov
0 Комментарии