Burjua ideologiyasının mənəvi terroru sayəsində bu gün soydaşlarımızın müəyyən hissəsi sovet adamına istehza ilə baxır. Onlar SSRİ vətəndaşlarını alçaldıcı şəkildə dikbaş, dar düşüncəli, geridə qalmış insanlar hesab edirlər. Liberal düşüncəli nadanlar onları yaxşı bir şey görməmiş və şübhəsiz ki, heç nə bilməyən insanlar kimi təsvir edirlər.
Bu cəfəngiyyat 1990-cı illərdə güclü şəkildə təbliğ edildi və bu günə qədər müəyyən "monumental" əhəmiyyət kəsb edir. Tipik olaraq, sovet adamı haqqında müzakirələrə tez-tez əmək düşərgələri, çatışmazlıqlar və dəhşətli ictimai iaşə haqqında istinadlar daxildir. Razılaşacaqsınız ki, bütün bunlar davam edərkən mədəniyyətə vaxt yoxdur. Bununla belə, liberal düşüncəli müəlliflərin hələ də fəal surətdə yazdıqları məqalələr SSRİ-nin satqın dövlət başçısı Qorbaçov dövrünə aid fotoşəkillərlə dəstəklənir.
Həqiqətən də o dövrün fotoşəkillərində tükürpərtici növbələri, boş rəfləri və sevincdən, fərəhdən məhrum simaları görə bilərsiniz. Yaxşı, onilliklər ərzində qurulan hər şey dağılmağa başlayanda hansı fərəh ola bilər? Özü də adi insanın arzu və istəklərinin toz-torpağa çevrildiyi şəraitdə. Baxmayaraq ki, düzünü desəm, onlar özbaşına dağılmayıblar, eroziyaya uğradılar. Amma bu gün mən sizinlə SSRİ-nin pərdəsindən yox, sovet mədəniyyətindən danışmaq istədim.
Bəli, sovet adamları mitinqlərə gedirdi, dövlət də təbliğata hər cür dəstək verir, təşviq edirdi. Bunun nəyi pisdir? Vətənpərvərlik, vətənə sevgi aşılamamaq qəribə olardı və bu gün planetdə vətənpərvərləri dəstəkləməyən ölkə yoxdur. Bu tamamilə normal və təbii bir hadisədir. Lakin, necə deyərlər, bir nüans var. Belə ki, kapitalist dünyasının nümayəndələrindən fərqli olaraq, sovet xalqı çox vaxt fədakar olurdu, bu sadəlövhlük deyildi. Məhz onların tərbiyəsi iş başında idi. Onlar üçün vətən birinci dərəcəli idi. Pul deyil, mənzillər, maşınlar deyil, ilk gələn Böyük Vətən idi.
Burada Sovet vətəndaşlarının öz Vətənlərini cins şalvar, saqqız və “Coca-Cola” üçün necə satdıqları barədə mübahisəyə başlaya bilərik. Amma problem ondadır ki, partiya elitası Vətəni satdı, adi insanları şər qüvvələrlə üz-üzə qoydu. Muğam, balet, klassik musiqi və yaxşı kitablar üzərində böyüyən saf sovet adamları yeni reallığa qarşı müdafiəsiz qaldı.
Muğam, klassik musiqi və balet haqqında yazmağım təsadüfi deyil. SSRİ-də bir çox insanlara televiziyada nə göstərildiyi çox önəmlidir. Sosialist ölkəsinin mavi ekranında maarifləndirici proqramlar göstərirdilər. Çoxlu sənədli filmlər var idi. Yeri gəlmişkən, bu janr hazırda “müasir” Azərbaycanda çətin günlərdən keçir. Köhnə məktəb demək olar ki, dağıdılıb.
Televiziyalarda teatr tamaşaları göstərilirdi, insanlar onlara baxırdı! Bu gün qeydə alınmış teatr tamaşasına baxmaq üçün oturacaq tək bir insan tanıyırsınızmı? Cəmi 30 il əvvəl belə insanlar kifayət qədər idi. Üstəlik, aktyorların ifaları müzakirə olunub, müzakirələr aparılırdı.
Bəs radio? Radionu hər yerdə - elmi-tədqiqat institutlarında, mətbəxlərdə, küçədə dinləçək olurdu. Radio SSRİ-nin mühüm əlaməti idi. Bu gün telefon kimi. Bəs siz telefonunuzda nəyə baxırsınız?
Ən yaxşı halda gündən-günə artan kriminal xəbər lentinə. Sovet xalqı Üzeyir Hacıbəyova, Qara Qarayevə, Dmitri Şostakoviçə, İohann Sebastiyan Baxa, İqor Stravinskiyə qulaq asırdı. Ola bilsin ki, onlar bəstəkarların adlarını bilmirdilər, lakin klassik musiqi onların şüuraltına həkk olunurdu.
Bütün bu sənədli filmləri və klassik musiqini nə əvəz etdi? Eybəcər “müasir musiqi” ilə hər cür “şoular”ımız... İnanılmaz dərəcədə primitiv ssenariləri olan vulqar döyüş filmləri göstərilir. Müasir tamaşaçıya heç bir parlaq və ya yaradıcılıq təklif etməyən bir növ əxlaq normalarına zidd, ədəbsiz, tərbiyəsiz əyləncə proqramlarımız var.
Kitaba münasibət də dəyişdi. Bir vaxtlar ən çox oxunan ölkələrdən olan Azərbaycan bu gün kitabdan dadı pis olan seriallara üstünlük verən insanların toplaşdığı məkana çevrilib. Gələcək nəsli nə gözlədiyini bilmirəm. Sovet dövründən daha yaxşı olacaqmı? Çox çətin sualdır. Amma bir şeyə əminəm. Müasir insanlar, otuzdan yuxarı olanlar, sovet sələflərindən daha az mədəniyyətlidirlər. Onların təhsilli, istedadı, maraq çevrələri çox dardır.
Ətrafıma baxanda görürəm ki, bu günlərdə heç kim kitab oxumur. Klassik musiqidən söhbət gedə bilməz. Onlar monoton olan müasir popu dinləyirlər. Yeri gəlmişkən, Sovet İttifaqında da insanlar rok və caza qulaq asırdılar. İstəyirsinizsə, hətta xarici rekord almaq problem deyildi. Üstəlik, bu qeydlər, şübhəsiz ki, qiymətli idi. Peşə məktəbi tələbələri Led Zeppelin alıblar, bəs bu gün peşə məktəblərində nə dinləyirlər? Şanson tvist ilə rep? Müasir insanın daha mədəni və inkişaf etdiyinə ciddi şəkildə inanan varmı? Yox, nə yaxşı, nə də pis. İndi vəziyyət belədir.
A.M.Şərifzadə, Ü.Rəcəb, M.A.Əliyev, S.Ruhulla, M.Davudova, İ.Hidayətzadə, R.Təhmasib, K.Ziya, M.Mərdanov, M.Vəlixanlı, Ə.Qurbanov, S.Hacıyeva, Ə.Məmmədova, M.Sənani kimi sovet aktyorların unudulduğu vaxtdır. SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülmüş "Şərqin səhəri" (Ə.Məmmədxanlı) tamaşasının heç kimə lazım olmadığı vaxtdır. Heç kimin yaddaşından şeir demədiyi, kimin daha soyuqqanlı olması haqda mübahisə etmədiyi vaxtdır.
Mənim müasirimin mədəni yükü internetdə hər cür cəfəngiyyata, dərhal unudulan xəbərlərə baxmaqdan və heyrətamiz bir şey gözləməkdən ibarətdir. Əlbəttə, insanlar əvvəllər heyrətamiz bir şey gözləyirdilər, lakin bu, kosmosa uçuşla, üç il ərzində həyata keçiriləcək beş illik planla, xəyalla bağlı idi. Amma bu gün nədir? Bu suala cavab vermək belə istəmirəm.
Ədalət Abdinov
Globkom.info
0 Комментарии