Beynəlxalq sol hərəkatın artıq təxminən 160 yaşı var. Beynəlxalq sol hərəkatın tarixini 1864-cü ildə Karl Marksın iştirakı ilə Birinci İnternasionalın yarandığı andan əminliklə saymaq olar.
Sol hərəkat bir əsr yarım ərzində həmişə beynəlmiləl olub. “Dünyanın zəhmətkeşləri, birləşin” böyük şüarı bütün bu müddət ərzində dünya siyasətinə təsir göstərmişdir. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan kommunistlər və işçilər öz səylərini əlaqələndirərək birgə mübarizə aparırdılar. Bu, sol hərəkatın gücüdür.
Əlbəttə ki, ötən 160 ildə sol hərəkatda “qalxmalar” və “enmələr” olub. Sol hərəkat ən böyük gücünü Böyük Oktyabr inqilabının qələbəsindən sonra, sovet dövründə qazandı. Hətta bir çox Qərb ölkələri, məsələn, Almaniya 1918-1923-cü illərdə sosialist inqilabının astanasında dayanmışdı. Kommunist partiyaları yaradıldı və bu, bütün planetdə böyüdü. SSRİ-nin mövcud olduğu dövrdə bütün dünyada burjuaziya sovet sosial və əmək qanunvericiliyindən bir çox normaları sözün əsl mənasında götürərək fəhlələrə böyük güzəştlər etməyə məcbur oldu.
Sovet İttifaqı və sosialist icması dağıdılandan sonra sol hərəkatda çox güclü bir “enmə” baş verdi. Bütün dünyada solçular bu günə qədər də davam edən böyük zərər gördü.
Lakin SSRİ dağılandan sonra da bir sıra sosialist dövlətləri özlərini qoruyub saxlaya bildilər. Son 35 ildə onlar böyük güc qazanıblar. Məsələn, 1990-cı ildən bəri sosialist Çinin iqtisadiyyatı 17 dəfə, sosialist Vyetnamının iqtisadiyyatı isə 9 dəfə artmışdır. Müqayisə üçün, Amerika iqtisadiyyatı bu müddət ərzində cəmi iki dəfə artıb.
Dünyanın bir çox ölkələrində bir daha sosializm quruculuğunu özlərinin hədəfi elan edən hökumətlər peyda olub: Venesuelada, Nikaraquada, Boliviyada. Solçu prezidentlər hazırda Braziliya və Meksika kimi böyük Latın Amerikası ölkələrinə rəhbərlik edirlər. Buna görə də beynəlxalq sol hərəkatın hazırkı inkişaf mərhələsini belə təsvir etmək olar: uzun “aşağı dalğa”dan sonra yeni “yüksək dalğa”.
Məhz sosialist dövlətləri və sosialist yönümlü ölkələr indi kommunistlərin beynəlxalq arenada ən etibarlı tərəfdaşıdırlar.
Hazırda beynəlxalq miqyasda sağçı qüvvələr birləşməyə cəhd edirlər. Macarıstandan Viktor Orban, İtaliyadan Giorgia Meloni, Argentinadan Xavyer Mileyi və Almaniya üçün Alternativ kimi partiyalar açıq-aşkar ideoloji cəhətdən Trampa tərəf dönüblər.
"Almaniya üçün Alternativ" (AfD) partiyası çoxdan “qəbuledilməz” deyildi, amma indi, Almaniya seçkilərindən bir az əvvəl, Amerika isteblişmentinin İlon Mask kimi mühüm nümayəndəsi tərəfindən açıq şəkildə dəstəklənir.
Doğrudan da müəyyən “sağ beynəlmiləl”in konturları meydana çıxır. Amma bu, süni, situasiyalı görünür və çətin ki, davam etsin. Beynəlxalq sol hərəkat isə bir əsr yarımdan çoxdur ki, dünya siyasətində dəyişməz olaraq qalır.
SSRİ-nin dağılmasından sonra sol hərəkatdakı “aşağı dalğa” sosializmin tarixi məğlubiyyətə uğradığını və keçmişdə qalmalı olduğunu ifadə etmir. Bu, ümumi tezisdir. Deyirlər ki, sizin sosializm uğursuz oldu, bu, “uğursuz tarixi təcrübə” idi. Ancaq yalnız tarixi həqiqətən bilməyən və cəmiyyətin inkişafındakı bütün mütərəqqi dönüşlərin birdən-birə deyil, uzun müddət və çətinliklə baş verdiyini və həmişə geriyə dönüşlərin olduğunu başa düşməyən insanlar bu tezisə ciddi yanaşa bilərlər.
Məsələn, feodalizmdən kapitalizmə keçid 500 ildən çox çəkdi. İlk uğurlu burjua inqilabları baş verməmişdən əvvəl məğlubiyyətə uğrayanlar çox idi. Bəs niyə kimsə kapitalizmdən sosializmə keçidin asan və tez olacağını düşünür? Tarixi geri qaytarmadan? Məhz bu müvəqqəti uğursuzluq 1991-ci ildə baş verdi.
Lakin SSRİ-də sosializm qurmaq üçün edilən ilk cəhd belə böyük nailiyyətlərlə yadda qaldı: dünya tarixində ən yüksək iqtisadi artım tempindən tutmuş kosmosda sıçrayışa və bütün Avropanın resurslarına arxalanan faşizm üzərində qələbəyə qədər. Sosializm hətta ilk variantında kapitalizm üzərində həlledici üstünlüklər göstərdi. Buna görə də, yalnız çox dar düşüncəli bir insan və ya açıq demaqoq 20-ci əsr sosializmini “uğursuzluq” adlandıra bilər.
Kapitalizm isə istənilən halda məhvə məhkumdur. Bu gün son dərəcə çirkin və təsirsizdir. BMT-nin son məlumatlarına görə, Yer kürəsində 735 milyon insan aclıq çəkir. Daha 3 milyard insan qidalandırıcı pəhriz ala bilmir. Cəmi bir neçə onlarla super milyarder bəşəriyyətin sərvətinə sahibdir.
Tarixin sarkacının tezliklə solda yellənəcəyinə əminəm. Çünki solçu ideyalar keçmişin deyil, gələcəyin ideyalarıdır.
Hazırda Qərbdə hökmranlıq edən siyasi diskursda “sol” anlayışı tanınmayacaq dərəcədə təhrif edilib.
Bu gün Qərbdə kimə “solçu” deyirlər? Eynicinsli nikahlar, gey paradlar, uşaqlar üçün cinsiyyət dəyişdirmə əməliyyatları, transseksualların qadın yarışmalarına qatılması, ölkəyə mümkün qədər çox miqrant gətirilməsi və s. tərəfdarı olanlar... Amma reallıqda solçuların ideyası tamam başqa şeylə bağlıdır. Sollar istehsal vasitələri üzərində xüsusi mülkiyyətə qarşı çıxanlardır. Sol sosializm tərəfdarıdır. Sol pulsuz və tamamilə əlçatan təhsil və tibb üçündür. Sollar həmkarlar ittifaqları və tətillər təşkil edənlər, işçilərin öz hüquqları uğrunda mübarizəsidir.
Dəfələrlə Tramp Bayden və demokratları “marksist”, “kommunist”, “solçu” və s. adlandırıb. Təbii ki, reallıqda Amerika demokratları heç də solçu deyillər. Onlar da respublikaçılar qədər böyük kapitalın xidmətçiləridir.
Tramp bunu deyəndə o, Makkarti dövründən Amerika ictimaiyyətinə aşılanmış kommunistlərin köhnə qorxularından istifadə edir. Lakin o, həm də müasir Amerika gəncləri arasında solçu fikirlərin geniş yayılmasına cavab verir. Trampın Respublikaçı müttəfiqi Ron DeSantis bundan o qədər narahat idi ki, Floridada məktəblərdə və universitetlərdə kommunist ideyaları ilə mübarizə aparmaq üçün qanun qəbul etdi.
İmperializm altında “təslim olan” partiyalar özlərini necə adlandırsalar da, qətiyyən solçu deyillər. Məsələn, hazırda Britaniyada Kiyev nasistlərini hər cəhətdən dəstəkləyən Leyboristlər hökuməti var. Bu soldur? Əlbəttə yox. Bu partiya çoxdan - 20-ci əsrin əvvəllərində həqiqətən solçu idi. Artıq 100 ildir ki, Britaniyada Leyboristlər Partiyası iki burjua partiyası sisteminin bir hissəsidir. Korbinin rəhbərlik etdiyi Leyboristlər Partiyasında sol qanad var idi, lakin o, faktiki olaraq darmadağın edildi.
Amma eyni zamanda, bugünkü dünya əsl solçularla doludur. Əvvəla, yüzlərlə kommunist və fəhlə partiyaları var.
Hazırda müasir qlobal sol hərəkatda rus kommunistləri böyük rol oynayırlar. Təkcə onu demək kifayətdir ki, rus kommunistləri Moskvada Böyük Oktyabr inqilabının 100 illiyinə yüzdən çox kommunist və fəhlə partiyasının iştirakı ilə forum topladılar.
V.Putin deyib ki, SSRİ-nin dağılması ən böyük geosiyasi fəlakətdir. Ancaq ümumi bir mif də var: SSRİ-nin dağılmasında günah kommunistlərdədir.
Əlbəttə, “SSRİ-nin dağılması” yox, “dağıdılması” demək daha doğrudur. Çünki bunlar məhz müəyyən qüvvələrin məqsədyönlü hərəkətləri idi. Bunlar əvvəlcə Qorbaçovun və Yakovlevin, sonra isə Yeltsinin ətrafında toplanmış ölkə rəhbərliyinin satqınları idi. İkincisi, onları fəal şəkildə dəstəkləyən Qərb imperializmi idi.
Qorbaçov, Yakovlev, Yeltsini “kommunist” adlandırmaq absurddur. Bunlar partiya vəsiqəsi sahibləri idilər, onlardan tamamilə fərqli fikirləri ört-basdır etmək üçün istifadə edirdilər, sonra özləri bəyan edirdilər ki, kommunizmi məhv etmək həyatlarının məqsədidir.
Lakin yenidənqurma dövründə əsl kommunistlər ölkənin və sosializmin məhvinə müqavimət göstərmək üçün öz respublikalarında Kommunist Partiyasını yaratdılar. Onların arasında Azərbaycan Kommunist Partiyası da var.
Beləliklə, mifləri bir kənara qoysaq, etiraf etməliyik ki, SSRİ-ni ciblərində partiya vəsiqələri ilə də olsa, antikommunistlər dağıdıblar. Əsl kommunistlər isə onlara qarşı çıxdılar. Sonra Yeltsin Kommunist Partiyasını qadağan edəndən sonra onu yenidən Rusiya Kommunist Partiyası kimi yaratdılar.
Əsl kommunistlər burjua parlamentində təmsil oluna bilərmi? Bizi bəzən buna görə tənqid edirlər. Deyirlər ki, Lenin kommunistlərə burjua parlamentində təmsil olunmağı tövsiyyə etməyib.
Məsələyə tarixi kontekstdə baxmaq lazımdır. Məsələ hətta onda deyil ki, Azərbaycanda inqilabdan əvvəlki Dumada solçular var idi. Həm də elə həmin V.İ.Lenin "Kommunizmdə “solluq” uşaq xəstəliyi" əsərində bir sıra Avropa kommunist partiyalarını parlament işindən tamamilə imtina etdiklərinə görə tənqid etmişdir. Əsas odur ki, kommunistlərin parlament fəaliyyətinin məqsədəuyğunluğu məsələsinə Azərbaycan tarixinin son 30 ilinin kontekstində baxmaq lazımdır.
Hesab edirəm ki, kommunistlərin palament seçkilərində iştirakı vacibdir. Kommunistlərə parlament platforması lazımdır ki, bütün cəmiyyət onları eşitsin.
Kommunistlərin kənara çəkilib maraq dairəsinə çevrilməyə, yalnız nəzəri müzakirələrə qapılmağa haqqı yoxdur. Kommunistlər mübarizəni, seçkilərdə iştirak etməyi, parlamentdə işləməyi, cəmiyyətin həyatında hərtərəfli iştirak etməyi seçməyi düzgündür. Həm də ki, kommunistlərin burjua parlamentarizmində boğulmamaq və mübariz olaraq qalması üçün güclü vasitələri var. Bu, marksizim-leninizm təlimdir.
Ədalət Abdinov
0 Комментарии