Kommunizmə keçid maneəsini aşmaqda ciddi səhvlərə yol verilib. Bu barədə demək olar ki, danışılmır. ” Ən böyük səhv sosializmin “qurulması”nda idi. Sosializm bir prosesdir, o qurulmur, onun inkişafı üçün şərait yaradılanda öz-özünə qurulur.
Kommunist münasibətləri isə qurulur, yəni onların inkişafı üçün şərait yaradılır. Amma bizə muzdlu əmək, əmtəə-pul münasibətləri, spekulyasiya və kapitalizmin digər qalıqları üçün əsas olan şəxsi əmanətlər qaldı. Sosializmin spesifik bünövrəsi kimi əhalinin rifahının yüksəlməsindən və dövlətin qüdrətindən danışmaq düzgün deyil. Kapitalizm də bundan istifadə edir.Təkamül inqilabdan təkcə maddi istehsalın dəyişmə sürəti ilə fərqlənmir. Sifarişlə olmur, sifarişlə sosializm prosesinə töhfə verən şərtləri dəyişmək olar və bunlar inqilabi hərəkətlərdir. Bunlar üst quruluşun dəyişdirilməsindən, proqram təminatının dəyişdirilməsindən, işçi qüvvəsinin inkişafından ibarət olmalı idi.
Hakimiyyət ictimai təşkilat deyil, cəmiyyətdən yuxarıda duran bir təşkilatdır. Sovet hakimiyyəti də istisna deyil. Üst quruluşun dəyişdirilməsi gücü dəyişdirmədən edilə bilməz. Üst quruluşun dəyişməsi üçün iki şeyi dəyişmək lazımdır: kütlənin şüuru və gücü. Onlar bir-birinə bağlıdır. Sovet hakimiyyəti daha çox ictimai xarakter almalı idi. Və aşağıdan başlayaraq.
Rayon Xalq Deputatları Soveti çox lazımlı, faydalı təşkilat idi. Rayon deputatları əsasən qanun yaradıcılığı ilə bağlı deyilldilər. Onların sosial vəziyyəti istehsal işçilərininkinə daha yaxın idi. Bu isə kommunist quruculuğunda əlavə vəzifələr qoyur. Hər bir rayon deputatı öz tərəfdarları, köməkçiləri qrupunun mərkəzinə çevrilməli, rayon Sovetinin qərarlarını və ümumilikdə rayondakı vəziyyəti müzakirə etmək üçün öz kollegial orqanını yaratmalı idi. Əhalinin rəyini Rayon Şurasına çatdırmaq deputatın vəzifəsidir. Bu rəylə bağlı qərar qəbul etmək Rayon Şurasının vəzifəsidir. Deputatın vəzifəsi həm də bu qərarların əməkçi kütlə arasında müzakirəsini təşkil etmək olmalıdır. Deputatın seçicilər qarşısında məsuliyyətini və hesabatlılığını nəzərə alaraq, bu tədbirlər deputatları əhaliyə daha da yaxınlaşdıracaq və əhalini yerli problemlərin həllinə cəlb edəcək, eyni zamanda, əhalini onlar haqqında düşünməyə, deputatlarla müzakirə etməyə məcbur edəcək ki, bu da kütlənin şüurunun inkişafına töhfə verəcək. Lakin, gəlin görək, bu belə idimi? Əsla yox!
Daha yüksək səviyyəli deputatlar liderə, cəmiyyətin liderinə çevrilməli idi. Bu isə bu cəmiyyətin üzvü olmaq və onun mənafeyini yaşamaq, cəmiyyətin davranışına təsir etmək deməkdir. Bunun üçün hər bir deputat müəyyən müəssisəyə, sahəyə, təşkilata, şöbəyə, xidmətə bağlanmalı, onlara nəzarət etməli, işində iştirak etməli idi. Və müvafiq olaraq qanunvericilik məsələləri üzrə səsvermə zamanı onların rəyini öyrənməli və nəzərə alınmalı idi. Bəli, belə bir dəyişiklik artıq parlamentarizmdən uzaqlaşmadır, amma bizə lazım olan budur.
Kommunizmin yanaşması istehsal münasibətlərində dəyişiklikdir. İstehsal münasibətləri yalnız sifarişlə bir az düzəldilə bilər, çevrilmələri gözləməyə və sürükləməyə vaxtımız yoxdur.
Təminat proqramını əmr olmadan, lakin işçilərin özlərinin, menecerlərin və digər idarəetmə işçilərinin təşəbbüsü ilə dəyişməyə başlaması üçün şərtlərdə dəyişikliklər, xüsusən də özünüidarəetmənin bir prinsip kimi deyil, bir sistem kimi tətbiqi tələb olunur. Sərbəst əmək bölmələrinin və dövrlərinin tətbiqi, bütün cəmiyyətin proletar demokratiyası ilə qarşılıqlı əlaqədə özünüidarəyə məhdudiyyətlərin tətbiqi lazımdır. Birbaşa və əks kompüterləşdirilmiş əlaqələri olan Dövlət Plan Komitəsi sisteminin yaradılması vacibdir. Bölüşdürmə fondları sisteminin yaradılması, məşğulluq sisteminin (indikinin rolu əhəmiyyətsizdir) yaradılması aktual olaraq qalır.
Məişət istehlak standartlarının, standartlara uyğunluq sisteminin işlənib hazırlanması və bir sıra məhsul növlərinin qeyri-məhdud istehlak imkanlarının müəyyən edilməlidir. Dövlət fondlarına xərclərin (pensiya, uşaq, əlillik, səhiyyə, təhsil, mənzil, mədəniyyət və idman və s.) tutulması üçün normativlərin yenidən işlənib hazırlanmasına ehtiyac var.
Ədalət Abdinov
0 Комментарии