SSRİ sosializm quruculuğunda qabaqcıl idi. Çünki, fəhlə çoxluğun hakimiyyəti qurulmuşdu. Dövlət mülkiyyətinə əsaslanan planlı xalq təsərrüfatına keçid həyata keçirilmişdi. Sovet xalqı dirçəliş dövrünün vəzifələrinin öhdəsindən tez gəldi və çox böyük sosial və mədəni nailiyyətlər əldə etdi. Sonrakı inkişaflar partiyanın bir, bir neçə ölkədə sosializm qurmaq kursunun düzgünlüyünü göstərdi.
Bununla belə, iqtisadiyyatımız hələ də aparıcı kapitalist dövlətlərinin iqtisadiyyatından geri qalmaqda davam edirdi. SSRİ xalqları İ.V.Stalinin qabaqcıl kapitalist ölkələrinin ən azı bir əsr keçdiyi tarixi yolu 10 ildə qət etmək zərurəti haqqında ideyasının müstəsna əhəmiyyətini dərk etdilər. Kapitalist ölkələrində bütöv bir dövrü əhatə edən sənayeləşmə səfərbərlik iqtisadiyyatı üsullarından istifadə edilməklə ən qısa müddətdə həyata keçirildi. Kənd təsərrüfatının kollektivləşdirilməsi sürətlə getdi. Kütləvi savadsızlıq aradan qaldırıldı, mədəni inqilab həyata keçirildi. Bütün bunlar cəmiyyətin keyfiyyətcə yeni səviyyəyə qalxmasına imkan verdi.
SSRİ-nin dinc inkişafı faşist Almaniyasının və onun ğlaltılarının xain hücumu ilə kəsildi. Təcavüz milyonlarla insanın ölümünə və böyük dağıntılara səbəb oldu. Sovet xalqının Böyük Vətən müharibəsində göstərdiyi kütləvi qəhrəmanlıq, xalq təsərrüfatının uğurla bərpası və ölkənin daha da inkişafı seçdiyimiz sosialist inkişaf yolunun tarixi üstünlüklərini bir daha sübut etdi.
SSRİ-də prinsipcə yeni əmək bölgüsü növünə əsaslanan vahid xalq təsərrüfat kompleksi formalaşırdı.
Vətəndaşlara bütün ən mühüm sosial hüquqlar - işləmək, istirahət etmək, sağlamlıq, qocalıqda maddi təminat, mənzil, təhsil, mədəniyyət nailiyyətlərindən pulsuz istifadə təmin edilmişdir. Əhalinin rifahı və gözlənilən ömür uzunluğu durmadan artdı. SSRİ dünyada ilk dəfə kosmosa insan uçuşu həyata keçirmiş, atom enerjisindən dinc məqsədlər üçün istifadəni, elmin və mədəniyyətin çiçəklənməsini təmin etmişdir. Sovet sosializmi beynəlxalq aləmdə sülhün və sabitliyin qüdrətli amili idi. “Kommunist möcüzəsi” sosialist sisteminin nəhəng potensialını nümayiş etdirdi və planetin bütün xalqlarının layiqli hörmətini qazandı.
Bununla belə, sosialist istehsal üsuluna uyğun gələn məhsuldar qüvvələrin yaradılması vəzifəsi tam həll olunmamışdı. Ölkədə cərəyan edən səfərbərlik iqtisadiyyatı ictimai həyatın bir çox sahələrinin son dərəcə sərt milliləşdirilməsinə və mərkəzləşdirilməsinə səbəb oldu. Təsərrüfat mexanizmi məhsuldar qüvvələrin tələbatına vaxtında uyğunlaşdırılmırdı. Bürokratiya böyüdü, xalqın özünütəşkili cilovlandı, işçilərin sosial enerjisi və təşəbbüskarlığı azaldı. Sosializmin əsas prinsiplərindən birindən ciddi sapmalar var idi: “Hər kəsdən qabiliyyətinə görə, hər kəsə işinə görə”. Elmi-texniki inqilabın nailiyyətləri sosializmin üstünlükləri ilə tam birləşdirilməmişdi. 1961-ci ildə qəbul edilmiş Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının üçüncü Proqramında xüsusilə qabarıq şəkildə irəliyə doğru əsassız tələsməyə yol verildi.
Cəmiyyətin qarşısında duran əsas vəzifə sosializmin əvvəlki, bir çox cəhətdən hələ də qeyri-kamil formalarından onun daha yetkin formalarına keçmək, SSRİ-də real sosializmin özünün inkişafını təmin etmək idi. İstehsalın təkcə formal və hüquqi cəhətdən deyil, həm də reallıqda, praktikada ictimailəşdirilməsi, kapitalizmlə müqayisədə məhsuldar qüvvələrin daha yüksək səviyyəsinə və xalqın həyat keyfiyyətinə nail olmaq, əmək kollektivlərinin özünüidarəsinə keçmək, əmək üçün daha səmərəli motivlərdən və stimullardan istifadə etmək, şəxsiyyətin ahəngdar və hərtərəfli inkişafı üçün ardıcıl şərait yaratmaq lazım idi.
Sovet xalqı təcili dəyişikliklərə ehtiyac olduğunu başa düşdü. Lakin ölkə rəhbərliyi lazımi qərarların qəbulunda ləng gedir və onların həyata keçirilməsində lazımi əzmkarlıq nümayiş etdirmirdi. Nəticədə cəmiyyətdə çətinliklər, problemlər, xoşagəlməz tendensiyalar yığıldı. Sosialist quruluşunun üstünlüklərindən istifadənin qarşısını aldılar və onu deformasiya etdilər, irəliyə doğru hərəkəti dayandırdılar. Bu, bir çox insanlarda məyusluq və inamsızlığa səbəb oldu.
Bu halları nəzərə almadan SSRİ tarixində zəhmətkeşlərin kütləvi yaradıcılıq həvəsinin 1930-1940-cı illərdə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası tərəfindən qətiyyətlə pislənilən sosialist qanunçuluğunun pozulması ilə birləşməsi kimi ziddiyyətləri düzgün başa düşmək mümkün deyil.
Kommunist Partiyası fəhlə sinfinin və bütün sovet xalqının avanqardı olmağa çalışırdı, tərkibində ən fəal və hazırlıqlı vətəndaşlar var idi, sosializm işinə sadiq kadrlara malik idi, dünya inqilabi hərəkatında yüksək nüfuza malik idi. Lakin 1990-cı illərin əvvəllərində Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının fəaliyyətində ciddi neqativ hallar toplanmışdı. Sovet cəmiyyətini vuran böhran daha çox partiyanın özündəki böhranla bağlı idi. Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası uzun sürən nəzəri durğunluqda qaldı.
Bundan əlavə, V. İ. Leninin xəbərdar etdiyi kimi, bir çox yad ünsürlər, ideyasız karyeristlər və opportunistlər hakim partiyaya soxulmuşdular. Bu xırda burjua ideologiyasının daşıyıcıları həmişə sosializm üçün xüsusi təhlükə törətmişlər.
Layiq olmayanların partiya üzvlüyünə can atması, rəhbər kadrların rotasiyası və gəncləşdirilməsi mexanizminin olmaması Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasını zəiflətdi. Onun siyasi cəhətdən yetkin hissəsi idarəetmə strukturlarının fəaliyyətinə lazımi təsir göstərə, sinfi düşmənçiliyin getdikcə daha çox olan şəxslərin partiyaya daxil olmasının qarşısını ala bilmədi. Cərəyan edən proseslərin təhlükəsinin lazımi səviyyədə qiymətləndirilməməsi, hakimiyyət və ideologiya üzərində monopoliya, bəzi partiya liderlərinin degenerasiyası Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasını “təkəbbürlü partiya” vəziyyətinə saldı. Onun liderlərinin milyonlarla kommunistdən və fəhlədən ayrılması getdikcə daha da dərinləşdi.
Buna baxmayaraq, leninçi kurs uğrunda, həqiqi sosializm uğrunda mübarizə heç vaxt dayanmadı. SSRİ irəli getdi, onun qüdrəti və beynəlxalq nüfuzu artdı. Leninçi kommunistlərin aktual problemləri nəhayət həll etmək, cəmiyyətdə yığılmış mənfi meyilləri aradan qaldırmaq, yeni zirvələrə çatmaq istəyi partiyada daha da güclənirdi. Lakin bu istəkdən sosializmə xainlər hiylə ilə istifadə etdilər.
1980-ci illərin ikinci yarısında onlar ikiüzlü şəkildə “Daha çox demokratiya, daha çox sosializm!” şüarını irəli sürdülər. Əslində, onu məhv etmək üçün iş başladı. Sosializm quruluşunun əsasını təşkil edən ictimai mülkiyyətin rolu hər cür zəiflədildi. Əmək kollektivlərinin və əməkdaşlığın rolu təhrif edildi. “Kölgə iqtisadiyyatı”nın qarşısını almaq üçün lazımi tədbirlər görülmədi. Dövlətin rolunun zəifləməsi və planlı prinsipdən geri çəkilməsi milli iqtisadiyyatın və istehlak bazarının qeyri-mütəşəkkilləşməsinə səbəb oldu. Süni şəkildə yaradılan “mal qıtlığı” əhalinin etirazına səbəb olub. Kütləvi informasiya vasitələri bilərəkdən burjua baxışlarının daşıyıcılarının ixtiyarına verildi. Psixoloji müharibə üsullarından istifadə edərək, kütləvi şüurda sovet tarixini qaralama axınını yol açdılar. Sovet hakimiyyətinə və vahid İttifaq dövlətinə qarşı çıxan “kölgə kapitalının”, millətçilərin, xalq əleyhinə qüvvələrin əlləri- qolları açıldı.
Siyasi elita öz vəzifələrindən istifadə edərək ictimai əmlakı ələ keçirməyə qədər gedib çıxdı. Onun hərəkətləri sosialist quruluşunun və SSRİ-nin qorunub saxlanmasını tələb edən həqiqi partiya üzvlərinin müqaviməti ilə qarşılaşdıqda, degenerasiyalar 1991-ci ilin avqust-dekabr aylarında əksinqilabi çevriliş edərək Kommunist Partiyasının fəaliyyətini qadağan etdilər.
Ədalət Abdinov
0 Комментарии