Bəşəriyyət Sovet İttifaqının dağılmasından sonra ən dramatik anı yaşayır. Gözümüzün qabağında üç onillik əvvəl formalaşmış sistem dəyişir. ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi Qərbin hökmranlığını əvəz edəcək yeni beynəlxalq nizam pozulur. O, bir deyil, bir çox inkişaf qütblərinə əsaslana bilər. Ümumi tendensiya çərçivəsində dünya nizamının əsaslı şəkildə fərqli modelləri yarana bilər - planeti yeni güclü dövlətlər arasında bölmək cəhdlərindən tutmuş daha ədalətli dünyanın formalaşmasına qədər.
Çoxqütblülük və çoxtərəfliliyin qurulması tendensiyası artıq Qərb kapitalının uzunmüddətli hegemonluğunu tədricən məhv edir. Bu həm də NATO daxilində imperialistlər arası ziddiyyətlərin artmasına səbəb olur. Bununla belə, yeni beynəlxalq münasibətlər sisteminin yekun qələbəsi hələ çox uzaqdadır.
Birincisi, planetin keçmiş ağaları heç vaxt könüllü olaraq dünyanın qalan hissəsi üzərində hökmranlıq rıçaqlarından əl çəkməyəcəklər. Onu hər vasitə ilə qorumağa hazırdırlar. Bunun üçün burjua formasiyasının mövcud olduğu əsrlər boyu yığılmış bütün vəsait arsenalından istifadə ediləcək.
İkincisi, yeni təsir mərkəzləri olduğunu iddia edən o güclərin inkişaf tendensiyaları birmənalı deyil. Onların hakim təbəqələri bəzən bərabər dünya nizamı ilə maraqlanmır, əksinə, özlərinin “pasta parçasından” tutmaq, zənginləşmək üçün təsir dairəsi əldə etmək şansı axtarırlar. Bu səbəbdən dünya liderlərinin sadə şəkildə dəyişməsi və onların sayının artması fəhlələrə istismardan qurtuluş gətirmir. Bunun üçün keyfiyyət dəyişiklikləri - kapitalizmdən sosializmə keçid lazımdır.
Qiymətləndirmələrimizin düzgün olması üçün biz kapitalist sisteminin mahiyyətini həmişə xatırlamalıyıq. İstənilən qiymətə mənfəətin maksimallaşdırılmasına əsaslanır. Əvvəla, gənc Avropa kapitalı öz ölkələrindəki kəndlilərdən torpaq alıb onları muzdlu fəhləliyə qovdu. Sonra o, dünyanı gəzməyə, xalqları fəth etməyə və bütün sivilizasiyaları məhv etməyə başladı.
Kommunist Manifestində K.Marks və F.Engels burjuaziyanın genişlənməsi haqqında yazırdılar: “Məhsulları üçün getdikcə artan bazar ehtiyacı bütün dünyada burjuaziyanı sürükləyir... İri sənaye Amerikanın kəşfi ilə hazırlanmış dünya bazarını yaratdı. Dünya bazarı ticarətin, rabitənin, quruda naviqasiyanın böyük inkişafına səbəb oldu”. Beləliklə, hələ qloballaşmadan söhbət getmirdi. Lakin bu prosesin mənşəyi artıq təsvir edilmişdi.
Kapitalın qlobal ekspansiyasının xüsusi mərhələsi inhisarçı kapitalizmə - imperializmə keçidlə bağlıdır. V.İ. Lenin onun xüsusiyyətlərini vurğulayaraq bu fenomeni parlaq şəkildə ortaya qoydu:
- rəqabətin inhisara çevrilməsi;
- sənaye inhisarlarının bank inhisarları ilə birləşməsi və maliyyə kapitalının formalaşması;
- kapitalın ixracı və beynəlxalq inhisarların formalaşması;
- dünyanın bölünməsinin başa çatması və onun ən böyük dövlətlər arasında yenidən bölüşdürülməsi uğrunda mübarizənin başlanması. İmperializm bu gün də getməmişdir. Burjua ideoloqları uzun müddət bunun əksini təkid edirdilər, kapitalı “nəcib sivilizator” obrazına salırdılar, müstəmləkə sisteminin ləğvi və “rifah dövləti” şüarı altında islahatların aparılması barədə tövbə edirdilər. Amma bu bəyanatlar acınacaqlı hiylə kimi görünür. İmperialistlər bütün dəyişikliklərə könüllü olaraq deyil, Sovet İttifaqının qlobal rolunun təzyiqi ilə razılaşdılar.
Kapital dünənki müstəmləkələrdə nüfuzunu saxlamaq üçün hər şeyi etdi. Əsas üsullardan bəziləri maliyyə alətləri, dollar sistemi, BVF və Dünya Bankının borcunu boğmaq idi. Bu, siyasi və informasiya-mədəni təsir və hətta hərbi təzyiqlə birləşdirildi. İtaətsizlərə qarşı geniş vasitələrdən - qərbyönlü beşinci kalona dəstək, saxtakarlıq və təxribatlar, rəngli inqilabların təşkili istifadə olunurdu. Onlar Liviya və ya İraqda olduğu kimi hərbi təcavüzü rədd etmirdilər.
Qərb ölkələrinin əhalisinə paylamalar da kapitalın müvəqqəti hiyləsi olub. O, “sosial dövlət”i dağıtmağa başlayanda “qırmızı təhlükə” güclə zəifləmişdi.
Böyük kapital eyforiya vəziyyətində sadə insanları “tarixin sonu” ilə bağlı nağıllarla yedizdirirdi. Öz cəzasızlığını hiss edərək, bəşəriyyət üzərində tam nəzarətin qurulması strategiyasını işə saldı. Bu andan etibarən biz imperializmin yeni formasından - qlobalizmdən əminliklə danışa bilərik.
İyirmi ildən çox əvvəl kommunistlər həyəcan təbili çalırdılar ki, planetdə faktiki olaraq üçüncü dünya müharibəsi başlayır... Əvvəlcə “soyuq”, sonra “sərin”, sonra “isti” idi. İndi isə qlobalizmin başlaması ilə birlikdə sürətlə qaynar fazaya keçir. Artıq qloballaşmanın yeni, nə də olsa, müharibənin yeni bir növü olduğunu görürük. Müharibə imperialist qloballaşmanın əvəzolunmaz yoldaşıdır, bəşəriyyət ətrafında getdikcə daha çox qığılcımlar alovlanır və bunların hər biri bütün dünyanı əhatə edən zəncirvari zorakılıq reaksiyasına səbəb ola bilər.
SSRİ-nin dağıdılmasından sonra kapitalizm bəşəriyyəti ağır hərtərəfli böhrana sürüklədi. Qlobal iqtisadiyyat dalana dirənib. Kütləvi yoxsulluğun artmasının bütün göstəriciləri göz qabağındadır. – Beynəlxalq təhlükəsizlik mexanizmləri pozulmuşdur. Yerli münaqişələr və yeni münaqişələr "..." artan təhlükələr "..." kapitalizmin uzun müddətdir davam edən problemlərinə bunlar əlavə olunur.
Leninin imperializm xarakteristikasını inkişaf etdirən müasir kommunist btəşkilatları qlobalizmin aşağıdakı əsas xüsusiyyətlərini vurğulayırlar:
Birincisi, istehsalın, sənaye kapitalının maliyyə, spekulyativ kapitalın tam əsarətinə düşməsi var. Qərbdə və dünyada ən böyük sənaye və infrastruktur aktivlərinin son sahibləri maliyyə və investisiya konqlomeratlarının kiçik bir dairəsidir. Onların arasında Black Rock, Goldman Sachs, JP Morgan Chase və başqaları var. Onların əksəriyyəti ABŞ-da “qeydiyyatdadır”. Onların aktivləri dünyanın əksər ölkələrinin ÜDM-dən çoxdur.
İkincisi, “bazar münasibətləri” bütöv ölkələrin və xalqların qeyri-bərabər mübadilə və qarət mexanizminə çevrilmişdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdən xammalı ucuz qiymətə alan Qərb onlara yüksək emal olunmuş malları və yüksək texnologiyalı sənaye məhsullarını satır. Kredit əsarətini ələ keçirdi. BMT-nin məlumatına görə, dünya ölkələrinin ümumi borcu 100 trilyon dollara yaxınlaşıb. İnkişaf etməkdə olan ölkələr ən çox borcludur. Bəşəriyyətin demək olar ki, yarısı – 3,3 milyardı təhsil və səhiyyədən daha çox borc faizlərini ödəməyə xərcləyən ölkələrdə yaşayır.
Üçüncüsü, “beynəlxalq əmək bölgüsü”nün qlobal modeli planetdə açıq-aşkar sosial bərabərsizliyi davam etdirir. Oxfam-ın məlumatına görə, dünya əhalisinin yarısı dünya gəlirlərinin cəmi 8,5%-ni təşkil edir. Aclığın və ifrat yoxsulluğun miqyası böyüyür. 2,33 milyard insan qida çatışmazlığından, 864 milyon insan isə kəskin aclıqdan əziyyət çəkir. “Aclıq qaynar nöqtələri” Sudan, Çad, Mali, Keniya, Suriya, Fələstin, Yəmən, Haiti və digər ölkələri əhatə edir. Oxfam vurğulayır: "Pandemiya, inflyasiya, müharibələr korporasiyaların hər kəsin hesabına zənginləşməsinə kömək edən üç əsas səbəbdir".
Lakin ən böyük korporasiyalardan 148-i son bir ildə demək olar ki, 2 trilyon dollar alıb. Altı il əvvəl yalnız Amazon sahibi Jeff Bezosun yer üzündə 100 milyard dollardan çox sərvəti var idi. İndi artıq 15 belə kök pişik var.
Dördüncüsü, transmilli korporasiyaların və maliyyə-sənaye qruplarının siyasi təsiri kəskin şəkildə artır. Onlar tam fəaliyyət azadlığını iddia edirlər. ABŞ-ın hazırkı administrasiyası maliyyə-sənaye kapitalı ilə siyasi sistemin birləşməsinin əla nümunəsidir. Milyarder maliyyəçilər Scott Bessent və Hovard Lutniçk nazir postları aldılar. Onlar Ağ Evin iqtisadi kursunu müəyyən etmək üçün geniş imkanlar əldə etdilər.
Beşincisi, qlobalistlərin maraqları naminə beynəlxalq hüquq normaları “qaydalarla” əvəz olunur. Milli hökumətlər iqtisadi proseslərə nəzarəti itirirlər. Kredit institutları və maliyyə imperiyaları, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı və digər strukturlar böyük kapitalın əlindədir. Qlobal oliqarxiya ölkələrə əlverişli şərtlər diktə edir. “Xüsusi mülkiyyətin müqəddəsliyi” ilə bağlı bəyanatlar Qərbin başqalarının əmlakını əlindən almasına mane olmur. Bununla İran, Venesuela, Liviya və Rusiya qarşılaşıb. Ukraynaya kənar nəzarət tətbiq edilib.
Altıncısı, informasiya və mədəni ekspansiya təcavüzün bir formasına çevrilib. Ölkələrin və xalqların orijinallığı aradan qaldırılır. Mənəvi birləşmə ən primitiv səviyyədə baş verir. İstehlakçılığın psevdo-dəyərləri tətbiq edilir. Paytaxt internetin, sosial şəbəkələrin və messencerlərin imkanlarından fəal şəkildə istifadə edir. Onların sahibləri nəinki sürətlə varlanır, həm də siyasi təsirlərini kəskin şəkildə artırırlar. Ayrı-ayrı dövlətlərin öz informasiya suverenliyini müdafiə etmək cəhdləri “söz azadlığına hücum” ittihamı ilə qarşılanır.
Yeddincisi, transmilli kapitalın parazitliyi güclənir. O, yüksək texnologiyaların tətbiqindən böyük fayda əldə edir və dünyanın qalan hissəsini yoxsulluq içində qoyur. Elmi-texniki tərəqqi çürüyür və keyfiyyətcə ləngiyir. Təbiətə qarşı yırtıcı münasibət ekoloji böhrana çevrilir. Burjua reallıqlarının yaratdığı insanlıqdan uzaqlaşma İkinci Dünya Müharibəsindən bəri görünməmiş bir miqyas aldı. Bunun bariz simvolu Fələstin xalqının soyqırımı və hökumətlərin və beynəlxalq təşkilatların buna reaksiyası idi.
Yüz il əvvəl olduğu kimi, kapital öz hökmranlığını qorumaq üçün qeyri-insani ideologiyalara üz tutur. Qərb liderləri Suriyada hakimiyyətə gətirilən dünənki cihadçı Əhməd əl-Şaraa qucaq açır. NATO üzvləri diktator millətçi rejimləri açıq şəkildə dəstəkləyir. Xilaskar sovet əsgəri tərəfindən yerin altına atılan faşizm növbəti dəfə qanlı bayraqlarını dalğalandırır.
Avropada ifrat sağçı partiyalar güclənir. Onların fəalları Hitlerə, Mussoliniyə, Frankoya, Hortiyə heyran olduqlarını gizlətmirlər. İlon Mask açıq şəkildə nasist salamını nümayiş etdirir. Javier Miley, Jair Bolsonaro və Latın Amerikasının digər sağçı siyasətçiləri hərbi diktaturaların cinayətlərinə haqq qazandırırlar. Bütün bu fiqurlar aqressiv anti-kommunizm və millətçi ritorikası ilə seçilir, qıcıqlandırıcı neoliberalizmlə birləşir. Təəccüblü deyil ki, onların hamısı birlikdə Çinə, Kubaya, Venesuelaya qarşı silahlanıblar. Anti sosializm çarxı fırlanır. İkinci Dünya Müharibəsinin nəticələrinə yenidən baxmaq cəhdləri ümumbəşəri alçaqlıq miqyasına çatdı.
Qlobalizm milyardlarla insanı əzablara, işçiləri isə fiziki, əqli və mənəvi güclərinin amansız istismarına məhkum edir. Bu sistem bəşəriyyətin varlığını getdikcə daha çox təhdid edir. Böhran şəraitində qlobal kapital getdikcə daha qəddar və dəli olur. Bunu ancaq kommunistlərin rəhbərliyi altında zəhmətkeşlərin həmrəyliyi dayandıra bilər.
Belə görünür ki, bəşəriyyət ən aktual problemləri həll etmək üçün artıq kifayət qədər resurslara və təcrübəyə malikdir. Lakin kapitalizm yalnız deqradasiyaya səbəb olur. Problemin həlli açarı sosializmdədir.
0 Комментарии