Bu suala cavab vermək üçün müasir kapitalist Azərbaycan Respublikasının iqtisadi əsasını Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının iqtisadi əsası ilə müqayisə etmək kifayətdir.
Belə ki, Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında torpaq və onun tərkibindəki sərvətlər, istehsal vasitələri və banklar tam şəkildə ictimailəşdirilmişdi, yəni heç bir halda şəxsi mülkiyyətdə ola bilməzdi. Buna görə də, az-çox sağlam düşüncəsi olan heç bir adamın ağlına gəlməzdi ki, torpağa, onun sərvətlərinə, iri istehsal vasitələrinə və banklara sahib olmaq üçün məmura rüşvət versin. Bu, sadəcə olaraq mənasız idi.
Burada korrupsiya sahəsinin məhdudlaşması, məhz şəxsi mülkiyyət münasibətlərinin məhdudlaşdırılması hesabınaydı. Elə bu sadə faktın özü Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında korrupsiya səviyyəsinin müasir kapitalist Azərbaycan Respublikasındakından bir neçə dəfə aşağı olmasına səbəb olurdu. Çünki kapitalist Azərbaycan Respublikasında torpaq, istehsal vasitələri və banklar şəxsi mülkiyyətdədir.
Eyni zamanda Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında rüşvət verərək xəstəlik vərəqəsi almaq olardı. Bəs xəstəlik vərəqəsi nədir? Bir şəxsin şəxsi (fərdi) qərarı ilə başqa bir şəxsin şəxsi (fərdi) maraqları üçün verilən bir sənəd. Beləliklə, xəstəlik vərəqəsi ətrafında şəxsi münasibətlər yaranır. Buradan – rüşvət doğur. Digər tərəfdən, heç kimin ağlına gəlməzdi ki, xəstəxananın özünü şəxsi mülkiyyətə keçirmək üçün rüşvət versin. Çünki xəstəxananın şəxsi mülkiyyətdə olması tamamilə istisna idi. Burada şəxsi münasibətlər yaranmaq imkanına malik deyildi.
Nəhayət, kapitalist cəmiyyətdə də elə hallar var ki, istisna olaraq, heç bir sağlam düşüncəli adam pul emissiyası lisenziyası almaq üçün rüşvət verməyi düşünməz. Çünki pul emissiyası kapitalist dövlətin mütləq monopoliyasıdır. Bu yerdə Karl Marksu xatırlamamaq olmur: "Həmin vaxt ki, ingilislər artıq cadugərləri tonqalda yandırmırdılar, onlar banknot saxtakarlarını asmağa başladılar." (K. Marks, Kapital, c.1, s.765)
Yuxarıda gətirilən nümunələr birlikdə götürüldükdə tam əminliklə göstərir ki, korrupsiyanın kökü müxtəlif mülkiyyət formalarının qarşılıqlı münasibətlərindədir, daha dəqiq desək, ictimai mülkiyyətin şəxsi mülkiyyətə çevrilməsi imkanındadır. Bu, xüsusilə mənzil məsələsində açıq görünür.
Tutaq ki, müəyyən bir kirayəçi dövlət tərəfindən ona sosial kirayə hüququ ilə verilmiş mənzili satmaq istəyir.. Bunu edə bilərmi? Xeyr. Amma həmin kirayəçi bu mənzili özəlləşdirərsə, yəni şəxsi mülkiyyətə çevirərsə, onda o, həmin əmlakla istədiyi kimi davrana bilər. Lakin bununla o, dərhal “qara maklerlərin” - məhkəmə və hüquq-mühafizə orqanlarının bəzi nümayəndələri ilə əlbir olan dələduz qrupların - potensial müştərisinə çevrilmiş olur.
Cəmiyyətdə korrupsiya səviyyəsinin guya burjua qanunvericiliyi ilə azaldıla biləcəyi barədə boş-boş danışıq, korrupsiyanın nə olduğunu tam anlamamağa əsaslanır. Korrupsiya – bir şey deyil, bir münasibətdir və bu münasibət insanları əşya üzərində şəxsi mülkiyyət hüququ əsasında həyata keçirilən əməliyyatlarla bağlayır. Başqa sözlə: korrupsiya – əşya şəxsi münasibətlərin obyekti olduqda, yəni şəxsi mülkiyyətdə olduqda yaranan iqtisadi münasibətdir.
Korrupsiya ilə effektiv mübarizə aparmaq üçün onu iqtisadi cəhətdən mənasız etmək lazımdır. Bunun üçün isə şəxsi mülkiyyətdə ola biləcək əşyaların dairəsini qanunla məhdudlaşdırmaq tələb olunur və başlanğıc nöqtəsi, hər şeydən əvvəl, torpaq və istehsal vasitələri üzərində şəxsi mülkiyyətin ləğvi olmalıdır.
Qanunvericilik şəxsi mülkiyyətin tam hökmranlığı üzərində qurulduğu müddətcə, korrupsiya ilə mübarizə həmişə hidra ilə mübarizəyə bənzəyəcək. Çünki deyilmişdir: insanların şüurunu müəyyən edən onların varlığı deyil, insanların varlığını müəyyən edən onların şüurudur.
Korrupsiya ilə mübarizə mahiyyətcə burjuaziyanın maraqlarına xidmət edir. Əgər burjuaziya korrupsiyaya qarşı mübarizəni axıra qədər ardıcıl aparmırsa, bu yalnız ona görədir ki, korrupsiyaya qarşı ardıcıl mübarizə zəruri olaraq şəxsi mülkiyyətin ləğvinə və ictimai mülkiyyətin bərqərar olmasına gətirib çıxarır.
Korrupsiya ətrafında qoparılan səs-küy kapitalizmin apologetlərinin hiyləgər üsuludur: bir tərəfdən, onlar korrupsiyanın əsl səbəbini – əşyanın qanuni şəkildə şəxsi mülkiyyətdə ola bilməsi imkanını – gizlədirlər, digər tərəfdən isə zəhmətkeş xalqı kapitalizmə qarşı mübarizədən yayındırıb korrupsiyaya qarşı mənasız boşboğazlığa yönəldirlər.
İkincisi, guya cəmiyyətin hər tərəfinə yayılmış korrupsiya haqqında pafoslu demoqogiya vasitəsilə cəmiyyətin şüuruna oğru psixologiyası, ümumi satqınlıq ruhu aşılanır ki, bu da cəmiyyəti ümidsizlik içində saxlayaraq mövcud oğru nizamlarına tabe etməyə xidmət edir.
Ədalət Abdinov
0 Комментарии