Rusiya-ABŞ: “qardaşlaşma” dövrünün fəlakətləri

Yenidənqurma illərində ABŞ liderlərinin dəfələrlə “soyuq müharibə”nin başa çatması ilə bağlı bəyanatlarından sonra SSRİ -də Qərblə və xüsusən də Amerika Birləşmiş Ştatları ilə qısa bir “qardaşlaşma” dövrü başladı. Elektron media, o cümlədən qəzet və jurnallar iki böyük dövlət arasında guya “buludsuz” münasibətlər mövzusunu, ideoloji qarşıdurma dövrünün bitdiyini, indi tam etimad və qarşılıqlı anlaşma vaxtının gəldiyini fəal müzakirə edirdi. Çoxları, o cümlədən çox yüksək rütbəli sovet siyasətçiləri bu təbliğat yeminə düçar oldular - bununla bağlı Moskvadakı Amerika səfirliyinin binasındakı dinləmə cihazlarının çox məxfi sxeminin birtərəfli qaydada ABŞ hökumətinə verilməsini xatırlatmaq kifayətdir. Sovetlər birliyinin maraqlarına böyük ziyan vuran bu misli görünməmiş aksiyanı öz təşəbbüsü ilə həyata keçirən SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri Vadim Bakatin bunu məhz “yeni tərəfdaşlıq”, ABŞ-la yeni “dostluq” münasibətləri haqqında müzakirələrlə əsaslandırdı.

Bəs okeanın o tayındakı “dostlarımız” necə? Qorbaçovun tulası Bakatinin “qiyməti olmayan hədiyyə”sini necə qarşıladılar? Sovet İttifaqının məğlub olduğu “soyuq müharibə”nin başa çatması ilə bağlı təbliğat kampaniyasının arxasında nə dayanırdı? Təbii ki, bu gün hər bir insan SSRİ-nin dağılması və həyat səviyyəsinin dəhşətli dərəcədə aşağı düşməsi ilə nəticələnən baş vermiş fəlakəti faciəvi şəkildə hiss edir. Əlbəttə, o vaxtlar haqqında həqiqəti söyləməyin vaxtı gəlib. Çünki reallıqda ABŞ heç vaxt SSRİ-ni bərabərhüquqlu tərəfdaş hesab etmirdi və “soyuq müharibə”nin başa çatması ilə bağlı söhbətlər ölkəmizə qarşı “soyuq təcavüz”ün yeni mərhələsinin ancaq pərdəsi rolunu oynayırdı. Bunu faktlar inandırıcı şəkildə sübut edir. Onların arasında zahirən özəl, lakin çox simvolik bir fakt var: ABŞ-da həm sovet yenidənqurması illərində, həm də indi SSRİ-nin qızıl ehtiyatlarının vəziyyəti ilə bağlı mütəmadi olaraq kəşfiyyat hesabatları tərtib edilir. Və bu, bizə iqtisadi inkişaf meyllərini mühakimə etməyə imkan verən çox vacib, strateji kəşfiyyat mövqeyidir.

Belə hesabatlardan birində deyilirdi: "Sovetlər 1981-ci ildən qızıl satışlarını kəskin şəkildə artırdılar. 1980-ci ildə onlar 90 ton satdılar, təxminən əvvəlki kimi. Lakin 1981-ci ilin noyabrına qədər onlar 240 tonu pula çevirdilər və bundan sonra satışlarını artırdılar." Məruzənin sonunda deyilirdi: "Sovetlər böyük bəla içindədir. Bizim siyasətimiz ardıcıl olaraq davam etdirilməlidir".

Bu tövsiyələrin arxasında ABŞ prezident administrasiyasının Sovet İttifaqının dağılmasına yönəlmiş dağıdıcı strategiyasının gizli tərəfi dayanır. Onlar onun “müqəddəslərin müqəddəsliyini” ortaya qoyurlar – axı, xəzinənin qızılı həmişə düşmənlər tərəfindən rəqib ölkələrin milli müstəqilliyinə xələl gətirmək üçün istifadə olunub. Və çoxsaylı faktlar ABŞ-ın da SSRİ-yə qarşı bu məxfi silahdan istifadə etdiyini söyləməyə əsas verir.

Yenidənqurma inflyasiyasının "pərdəsi altında" Qərb SSRİ iqtisadiyyatına onun sarsıdılması və sabitliyinin pozulmasının ən dağıdıcı mexanizmlərindən birini - ödəniş etməmə mexanizmini tətbiq etdi ki, bu da son nəticədə SSRİ-nin qızıl ehtiyatlarının sürətlə təhlükəli azalmasına və bununla yanaşı, ölkənin ümumi zəifləməsinə gətirib çıxardı.

Yeri gəlmişkən, bu texnika yeni deyil. Bənzər mexanizm ilk dəfə İkinci Romanın - Bizans İmperiyasının tənəzzülü zamanı uğurla istifadə edilmişdir. Məqsədi xalqı parçalamaq və böyük Bizans mədəniyyətini məhv etmək olan xarici qüvvələrin hücumu ilə eyni vaxtda gizli təsərrüfat bulaqları işə salındı ki, bu da tam bir fəlakətə səbəb oldu: qızıl birdən İmperiyadan yoxa çıxdı! Bütün qızıl sikkələr cəbhəçilər tərəfindən alınıb, sonra ölkədən çıxarılıb. Nəticədə, bu gün bizim “ödənməmə böhranı” adlandıracağımız bir fəlakət baş verdi. Qızılın kəskin çatışmazlığı ticarəti iflic etdi, normal mal mübadiləsini pozdu və nəticədə bütün Bizans iqtisadiyyatının iflic olmasına səbəb oldu.

Hələ 1910-cu ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarının 27-ci prezidenti Vilyam Taft “Əsgər əvəzinə dollar döyüşəcək, dollar mərmidən qat-qat təsirli düşəcək” kimi mühüm açıqlama vermişdi. Və o zaman da bəlli oldu ki, dar bir qrup insanlar, əgər onlar böyük miqdarda qızıl və maddi dəyərləri öz əllərində cəmləsələr, əslində dünyanı idarə edəcəklər. Çünki pulun gücü silahın gücündən qat-qat güclüdür.

Ədalət Abdinov